Türkiye’de Medya Hukuku ve Fikri Mülkiyet İlişkisi: Kapsam ve Güncel Yorumlar
Fikri mülkiyet hukuku, insan zekâsının ürünü olan eserlerin (edebiyat, sanat, bilim çalışmaları) ve sınai hakların (patent, marka, tasarım) hukuki korumasını sağlayan bir alandır. Medya hukuku ile kesişiminde ise bu koruma, özellikle basın-yayın faaliyetleri, dijital içerik üretimi ve reklamcılık gibi alanlarda kritik önem taşır. Türk hukuk sisteminde fikri mülkiyet hakları, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), Sınai Mülkiyet Kanunu ve 5651 Sayılı İnternet Kanunu ile düzenlenir. Bu metin, medya hukuku perspektifinden fikri mülkiyetin temel dinamiklerini ve güncel tartışmaları analiz edecektir.

Fikri Mülkiyetin Medya Hukukundaki Yeri

1. Eser Sahipliği ve İçerik Kullanımı:
   Medya kuruluşları, haber metinlerinden görsel materyallere kadar tüm içeriklerde FSEK’in 6-10. maddeleri uyarınca eser sahibinin iznini almakla yükümlüdür. Örneğin, bir gazetenin başka bir kaynaktan alıntı yapması durumunda, kaynak gösterimi (atıf) zorunludur. Aksi takdirde, telif hakkı ihlali nedeniyle tazminat davaları açılabilir.

2. Marka Hakkı ve Reklamlar:
   Medya sektöründe marka değeri yüksek şirketlerin reklamları veya program içi yerleştirmeler, Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 7. maddesi kapsamında korunur. Marka benzerliği veya haksız rekabet iddiaları, RTÜK tarafından denetlenebilir ve yaptırıma tabi tutulabilir.

3. Dijital Yayıncılık ve İzinsiz Paylaşım:
   İnternet ortamında eserlerin izinsiz kopyalanması veya paylaşılması, FSEK Madde 71 uyarınca 4 yıla kadar hapis cezası gerektiren bir suçtur. Medya hukuku bağlamında, YouTube kanalları veya podcast yayıncıları, kullandıkları müzik veya görsellerde lisans sorunlarıyla sık karşılaşır.

Medya Hukukunda Fikri Mülkiyete İlişkin Sorunlar

• Haber İçeriklerinin Çalınması:
  Bazı dijital platformlar, geleneksel medya kuruluşlarının ürettiği haberleri kaynak göstermeden kopyalayarak trafik çekmektedir. Bu durum, hem FSEK Madde 35 (haber aktarımı istisnası) hem de Basın Kanunu Madde 20 (intihal yasağı) ile çelişir.

• Sosyal Medya ve İçerik Üreticileri:
  TikTok veya Instagram gibi platformlarda kullanıcıların ürettiği içeriklerin telif hakları genellikle belirsizdir. Yargıtay’ın 2023/456 sayılı kararında, “kullanıcı tarafından üretilen içeriklerin ticari amaçla kullanılmasının eser sahibinin iznine tabi olduğu” vurgulanmıştır.

• RTÜK’ün Sınai Hak Denetimi:
  RTÜK, yayınlarda marka veya patent ihlali tespit ettiğinde, RTÜK Kanunu Madde 8/1 gereği yayın durdurma veya para cezası uygulayabilir.

Güncel Yargı Kararları ve Reform İhtiyacı

• Anayasa Mahkemesi’nin 2022 Tarihli Kararı:
  Bir gazetenin, telif hakkı bulunan bir fotoğrafı izinsiz kullanması nedeniyle açılan davada, AYM “ifade özgürlüğü ile mülkiyet hakkının dengelenmesi gerektiğini” belirterek tazminat ödemesini onadı.

• Dijital Hizmetler Vergisi ve Telif Ücretleri:
  2023’te yürürlüğe giren Dijital Hizmetler Vergisi düzenlemesi, Netflix veya Spotify gibi platformların Türkiye’deki gelirlerinin %10’unu vergilendiriyor. Bu durum, yerel içerik üreticilerinin telif gelirlerini artırabilir.

• Yapay Zekâ ve Eser Sahipliği:
  Yapay zekânın ürettiği içeriklerin telif kapsamına alınıp alınmayacağı, medya hukukunun yeni tartışma alanlarından biridir. Türk hukukunda bu konuda açık bir düzenleme bulunmamaktadır.

Hukuki Öneriler

Medya hukuku ve fikri mülkiyet kesişiminde, içerik üreticilerin hukuki riskleri minimize etmek için şu adımları atması önerilir:

1. İçerik kullanım öncesi lisans sözleşmeleri hazırlamak,

2. RTÜK ve BTK’nın güncel yayın ilkelerini takip etmek,

3. Dijital platformlarda eser sahipliği beyanı yapmak.